سبدتزئینی ملیله زیبا

از زمان پیش از تاریخ نیز، کاربرد مفتول‌های نازک در ساخت زیورآلات رواج داشته است و استفاده از آن به مرور زمان افزایش پیدا کرده است. هرچند که شاید بر روی زیورآلات اولیه نتوان نام ملیله را گذاشت، اما می‌توان تکنیک‌هایی که مجموعا ساختار ملیله را تشکیل می‌دهند را مشاهده کرد.
قدمت این هنر ارزشمند در ایران به روایت اکثر محققان متعلق به سال‌های ۵۵۰ تا ۳۳۰ ق. م است که طی سال‌های یاد شده به سبب رواج استفاده از ظروف گران قیمت از سوی طبقات ثروتمند، صنعتگران اما فلز کار، به ویژه زرگران و نقره کاران، تمامی توجه خود را به زیباتر ساختن ظروف معطوف داشتند و به فرآورده‌های مصرفی حالتی زینتی داده اند. در دوره هخامنشیان ، کاربرد مفتول‌های نازک و فرم دهی آن‌ها را بر روی یک فلز دیگر می‌توان مشاهده کرد اما در دوره اشکانی آثار زیبایی بر جامانده که بسیار شبیه به ملیله امروزی است و حالت شبکه ای به خود پیدا کرده است.
روند تکاملی هنر ملیله در هر دوره پیشرفت کرده اما در دوره ساسانیان آثار زیادی از ملیله ، دیده نشده است . مشخص نیست که آیا به دلیل آسیب پذیری ملیله، آثاری باقی نمانده و یا در آن زمان ملیله دچار رکود شده است، زیرا که هنرمندی و آثار زیبای فلزی در دوره ساسانیان بر هیچ کس پوشیده نیست. در گنجینه‌های بدست آمده از جیحون ، همدان ، شوش و دورااوراپوس هنر ملیله کاری به چشم می‌خورد که در آنها نشان از مهارت استادکاران ملیله دیده می‌شود.
پس از دوره ساسانیان، دوره جدید در سرزمین ایران آغاز می‌شود، آن ورود اسلام به ایران است. درست بعد از زمان ساسانیان یعنی در حکومت سلجوقیان، آثار بسیار زیبایی از زیورآلات ملیله مشاهده می‌شود که گواه بر مهارت و تجربه هنرمندان است. وجود این آثار این ظن را قوی می کند که در زمان ساسانیان نیز ملیله وجود داشته و شاید تنها یک دوره رکود را طی کرده است و یا در زمان حمله اعراب به ایران به عنوان غنیمت جنگی مورد استفاده قرار گرفته است.
پروفسور آرتور اپهام پوپ در کتاب شاهکارهای هنر ایران ضمن اشاره به زرگری و نقره کاری در سال‌های پس از ظهور اسلام به آثاری از ملیله متعلق به قرن ۱۲ میلادی اشاره کرده است . لازم به ذکر است تعداد و آثار باقی مانده از آن زمان بسیار اندک است از آنجا که اشیا ملیله از طلا و نقره ساخته می‌شوند و می‌توان آن‌ها را ذوب کرده و مجددا مورد استفاده قرار داد ، به همین جهت نیز آن اشیا به مرور زمان از بین رفته و هم اینکه نمونه‌های زیادی از ملیله کاری دوران گذشته باقی نمانده است. در دوران سلجوقی اکثر سازندگان آثار نفیس فلزی هنرمندان خراسانی ساکن در شرق و شمال شرقی ایران بودند که عده ای از آنان به علت جنگ‌های خونین و زد و خورد‌های محلی ، ترک وطن کرده در سایر شهرها از جمله زنجان، بروجرد، همدان، تبریز و بویژه شهر موصل اقامت گزیدند.